Tiyatro terimleri sözlüğü uzun zamandır genişleyemiyor. Özür dileriz...
.
.
.
.
.
.
Şiir Sayfaları .................. Tiyatro Terimleri........... ....... Bir Dostun Şiirleri
~~ Tiyatro
Terimleri ~~
.....İndeks
Tiyatro Terimleri Arşivi Hakkında
Sitemize özellikle tiyatroya yeni başlamış olanların işine çok yarayacak bir tiyatro terimleri bilgi sayfası açtık. Henüz inşaa aşamasında olan sözlüğümüzde şimdilik sadece "A" , "B" , "C" ve "Ç" harflerinden yararlanabileceksiniz. Ancak gün aşırı güncellenecek olan sözlüğümüz ve tabi ki sitemiz her geçen gün büyüyecektir. Sözlüğümüze özel bir arabirim oluşturma çalışmaları da başlamıştır. Şu anda gördüğünüz basit ama kullanışlı bir arabirimdir.Yararlı olması umudu ile...
Başa Dön
A
Absürd Tiyatro :
1950'lerde gelişen bir tiyatro hareketidir. Kısmen Samuel Beckett , Jean Genet , Eugene Ionescu , Fernandı Arrabal isimleri ile kurumsallaşmıştır. Çok belirsiz bir açıklık ile dada ve surrealist sanat akımlarından türemiştir. Yaratıcısı rivayete göre , Ubu Roi'nin yazarı Alfred Jarry'dir. Absürd adı fransız varoluşculuğunun temel duygularının birinden türemiştir. Dünyada varlığı ispat edilebilir saflıkların yokluğunun acı dolu farkedilişi. Sağır ( Latincede surdus) ve cevap vermeyen bir tanrıya sorular sorarız. Bundan dolayı Beckett'in Godot'u Beklerken adlı oyununda , Godot asla gelmez , eğer gelirsede (İlk seferde güçlü sonra güçsüz Pozzo) farkedilemez. Sonuç , temel karakterleri ıstırap ve belirginsizlik içerisinde bırakmaktır. Benzer olarak Ionesco'nun Sandalyeler adlı eserinde iki karakter oyunun sonunda sunulan , sıkıştırılamaz bir mesaj için beklerler. İzleyiciler garip ve sık sık açılamaları inkar ve talep eden groteks anlaşılamaz gerçekleri farketmedeki başarısızlıklarından ortaya çıkan traji-komedidir. Absürd Tiyatro yabancılaşma hissini tanımlamada yardımcıdır.
Açık Dize :
Kafiyesiz kısa bir heceyi uzun bir hecenin takip etmesi.
Adaptasyon :
Kelimeleri yada karakterleri çıkararak , yada materyale ekleme yaparak ve aksiyonu yeniden yapılandırarak bir oyunun değiştirilmesi.Adaptasyon genellikle seyircinin beğenisi , tiyatronun bütçesi ve de sansür koşulları gibi tiyatro koşullarına uygun olarak yapılır. Oyunların başka bir dil ve kültürden tercüme edilmesi de adaptasyonu gerektirir.
Afterpiece :
Onsekizinci yüzyılda Londra tiyatrolarında oyunlardan sonra sahnelenen pandomim ve dans temel alınarak yaratılmış kısa bir komedi türü. Bu komedilerin işlevlerinden biri de , oyuna geç gelen ve daha düşük ücretle içeri alınan seyircileri eğlendirmekti. Bir diğer işlevi ise ağır bir dramdan sonra ortamda bir rahatlama sağlamaktı.
Agon :
a- Klasik retorik anlayışına göre dört bölüme ayrılmış olan bir konuşmanın üçüncü bölümün özeti.
b- Oyunun merkezinde iki düşman arasında yaşanan çatışma.Aristophane'in oyunlarında rastlanır .
c- olimpia'da düzenlenen atletik oyunlara benzer , Yunan ve Roma kültüründe rastlanan bir halk festivali.
Ahlaki Oyun :
Son Ortaçağ dini oyunlarına verilen ad. Konu olarak günaha girme ve kurtulma gibi seçimlerle yüzyüze kalan merkezi bir figürün hayatı ve ölümü ele alınır.
Aksiyon :
a- Hayali bir hikaye , öykü yada öykülü bir anlatım.
b- Fabılın şekillenmesi anlamında ; oyun içinde daha önceden veya sonradan yada perdeler arasında gelişen olaylar değil, hikayede canlandırılan olaylar sözkonusudur. Bu bağlamda denilebilir ki ; aksiyon , tiyatrocunun seçtiği öyküyü organize ederken zaman içerisinde ilerlemek için kullandığı yoldur.
Aktör-Aktris :
Tiyatroda rol yapan kimsedir.
Aktör Yönetmen :
Aynı zamanda tiyatro yönetmenliğide yapan aktördür.
Akustik :
Kapalı bir alanda seslerin dağılış şekli.
Aksesuar :
Dramatik aksiyonda gerekli sahne eşyaları.
Aktarma :
Bir metni bir bağlamdan çıkararak bir diğerinin içine yerleştirme , böylece ön plana çıkarma.
Alazon :
Komedinin temel karakterlerinden biri olan korkak palavracı tiplemesi.
Alegori :
Yunanca kökenli. "Başka şekilde konuşma." Nesir yada Nazım şeklinde bir hikayedeki karakterlerin ve olayların farklı anlamlar ifade etmesi.
Alt Sahne :
Sahnenin seyirciye yakın olan bölümü. Terim bölmeli sahne döneminden gelmektedir.
Amatör Tiyatro :
Personelin ve oyuncuların hiçbir ücret almadan çalıştıkları tiyatro.
Anakronizm :
Zaman içindeki farklı bir döneme ait yersiz bir ayrıntı yada öğeyi bir oyuna yerleştirmek.
Ana Tema :
Bir oyundaki en önemli oyunlar dizisi.
Anti-Kahraman :
İzleyicinin yada okuyucunun geleneksel kahraman beklentilerine uymayan merkezi bir karakter.
Antistrophe :
Yunanca da geriye dönmek. Epode ve strophe bölümleri arasında yer alan koro hareketi ve koro şarkısı.
Anti-Tez :
Sözcükleri ve düşünceleri birbirine karşıt bir biçimde yerleştirerek uygulanan dengeli bir kontrast biçimi.
Anti - Tiyatro :
Absürd Tiyatro'yu tanımlamak için yaratılmış bir terim. doğaçlama ve epik tiyatro anti-tiyatro olarak tanımlanmıştır.
Antode :
Eski Yunan Komedi'sinde koronun bir yarısının söylediği ve diğer yarısının verdiği lirik karşılık.
Antre :
Aktörün seyircinin görüş alanından çıkması. Antreler dikkatli zamanlama ve güven gerektiri. Aktörler girerken , kulisten veya giyinme odasından gelmek yerine oyun kurgusunun içinde bir başka yerden gelir intibası bırakmak için 'rol halinde' olmalıdır. İyi antreler oyunun devamını sağlar.
Apokaliptik Dram :
Dünyanın pek yakınında ki sonuna ait anlamlar içeren dram türü.
Apron Stage :
Elizabeth dönemi tiyatrosu ile bağdaştırılan bir sahne türü.
Archon :
Yunanistan'da yapılan tiyatro festivallerinin genel sorumlusu. Görevlerinden biri de hevesli yarışmacılara sunulan müsveddelerden oyun seçmekti.
Arena Sahnesi :
Seyircinin üç cephede oturduğu açık yada kapalı sahne.
Arlekinad :
Commedia dell'Arte'nın seneryolarından ortaya çıkan eski İngiliz pandomiminin önemli bir öğesi.
Aşıklar :
Commedia dell'Arte'de , oyunculuk kumpanyaları ziyafet salonlarında temsil verilirken soylularca alınan karakter bölümleri.
Aşk :
Bir dini prensip , biyolojik güdü , yanılsama kaynağı yada hayatın özü olarak düşünülen dramanın temel kavramlarında biri.
Atella Farsları :
Pazar kurulan günlerde Güney-Doğu İtalya'daki Atella kentinde sahnelenen Roma oyunları.
Atlama Efekti :
Victoria Dönemi Dramasında , bir akrobatik atlayışın teatral etkisini arttırmak için aktörün dekor hilesi kullandığı görkemli efekt.
Atlı Drama :
Normal olarak arenada atları kullanarak yapılan seyircili temsil. Roma zamanında vardı ve bugün karşılığını sirklerde bulmuştur.
Ayaklar :
Sahne üzerinde bir çeşit çerçeve oluşturmak için kenarların her iki tarafından sarkan uzun uzatmalar.
Aydınlanma :
Rönasansı izleyen ve romantizmden önce gelen , felsefe ve bilimde gelişme çağına verilen ad.
Ayin :
a- İbadet.
b- Atina Devleti'nin zengin vatandaşları İ.Ö. beşinci ve dördüncü yüzyılda uyguladığı yükümlülüklere verilen ad.
Ayinsel Drama :
Ayin dışında gelişen ve kilise içinde oynanan drama. ayinsel drama 20.yüzyılda çıkmıştır. Dramatik epizodları daha canlı hale getirmek için bulunmuş ve çeşitli epizodlar - Veda yemeği için yapılan hazırlıkları , hıyanet , tutuklama , İsa'nın yargılanması , Peter'in ihaneti , haç kullanılan yerler gibi konular ele alınmıştır.
B
Bale :
Kendine özgü fiziksel hareket ve duruş içeren bir dans gösterisi. Gerek solo, gerekse koro ifadesi harikulade kostümleri diyaloğa yer vermemesine rağmen son derece iyi stilize edilmiş bir drama tarzıdır. Yunan Tragedya'sı da dans eden bir koro içerdiğinden kısmi olarak baleydi.
Barok :
Onyedinci yüzyılda gerçekleşen önemli bir sanat hareketidir. Barok tiyatrosu , Avrupa meydan tiyatrolarından geliştirilmiş , yeni tiyatro salonlarında alışılmışın dışında etkileyici bir formda ki perspektif efektlerinin tiyatroyla kaynaştırılması amacıyla oluşan müsrif ve aristokrat bir tiyatro idi.
Başlangıç Eylemi :
Teatral ilgi ve ümit yaratan, oyunun ilk olayları.
Baş Oyuncu :
Başrolde oynayan kadın veya erkek.
Bayağı Komedi :
Daha çok fiziksel oyun, müstehcen göndermeler ve abartılı hareketlerden oluşan bir komedi, özellikle fars için kullanılan genel terim.Bu tür komedi gizemli dönemlerde ciddi dramayla karıştırılmış ve ahlaki oyunlarda , özellikle şeytanların ve şerrin betimlemesiyle gelişmiştir.
Belgesel Drama :
Çağın sosyal problemleriyle , genelde direkt ve naturalist açıdan ilgilenen bir dramdır. Birinci Dünya Savaşı'ndan beri solkanat tiyatronun yükselişine bağlıdır.
Belirtme :
Bir kelimenin yan anlamıyla veya mecazi kullanımıylakarşılaştırıldığında 'öz' veya merkezi anlamı . eğer bir kelime şamdanla karşılaştırılırsa , belirtme ateştir ve yan anlamıda aydınlattığı alandır.
Berliner Ensemble :
1947 yılında Doğu Berlin'deki Schiffbauerdamm Tiyatrosu'nda Bertolt Brecht tarafından oluşturulan bir topluluk. Brecht burada , aktörlerini eğitmiş ve sürgünde yazdığı pekçok oyununu yönetmiştir.
Bilgi :
oyun yazarı, oyun kurgusunu oturtmak için , karakterlerin adını , ne yaptıklarını , nerede yaşadıklarını ve birbirlerine nasıl bağlı oldukaları gibi basit bilgileri nakletmek zorundadır.Aynı zamanda oyun başlamadan önceki olaylar da gösterilmelidir. Bir cinayet , son bir istek veya vasiyetname veya oyunun eylemini etkileyen diğer bazı olaylar. Yazar merak ve geciktirme yaratmak içinde bazı bilgileri de geri çekmeye karar verebilir. Ne kadar ilişki kurulacağı ve ne zaman yapılacağı her zaman teatral bir problemdir.
Bir Yanda :
Aktör tarafından herhangi bir sahnenin ortasında , sahnedekilerin duymayacağı bir şekilde seyirciye yönelik yapılan kısa yorum.
Bio Mekanik :
Meyerhold tarafından 1922'de geliştirilen , aktörlerin eğitiminde temel bir egzersiz sistemi uygulayarak , duyguları harekete geçirmek için fiziksel aktivitenin kullanıldığı bir yöntemdir.
Biorama Sahne :
Üzerine iki set birden yüklenebilen bir sahne türü. Sahne bir kavis sektörü üzerinde döndürülerek sahne (dekor) değişimi yapılabilmekteydi. 1822'de Paris'te kullanılmıştır.
Birimler Amacı :
Stanislawski bu yöntemi oyuncuların hazırlıklarını kolaylaştırması ve oyunu daha rahat çözümleyebilmek için önerir. Bu yöntemin adını ise TEKSİN BİRİMLERİNİ VE AMAÇLARINI SAPTAMAK olarak belirtir. Hangi oyunu oynarsak oynayalım oyuncu kendi rolü ve oyun hakkındaki yüzlerce ösoruya cevap vermek zorundadır. Bu yöntemde amaç rolün yaratılmasında yardımcı olacaklar ile fonksiyonları olmayanların belirlenmesidir.
Bitiş :
Hikaye konusunun edebi olarak çözülmesi veya sökülmesi. Son açığa vurmalar yapıldıktan sonra , oyunun son hareketi.
Biyografi (Yaşam Öyküsü) :
Bilim , sanat , siyaset , ekonomi ... alanlarında gösterdikleri örnek başarılarla toplumun ilgisini çeken ünlü kişilerin yaşam öyküleridir.
Blackout - Karartma :
Sahne ışıklarının sahne aralarında geçici olarak kararması , böylelikle seyircilerin gözleri olaya intibak edene dek aktörlerin sahneye giriş ve çıkışlarını yapmalarına olanak verir. Perdeden daha çabuktur , ama özellikle açık sahnelerde bir zaman yada mekan değişikliğini belirtmek için de kullanılabilir.
Bloke Etmek :
En etkili sahne pozisyonlarını ve gruplamalarını belirlemek iin provalarda diologların ve etkin kısımlarında karakterlerin oturma i ayakta durma ve hareket etme eylemlerinin kararlaştırılması işlemi. İdeal olarak bu , bir aktörünkarakteri tümüyle tanıması ve idrakiyle ortaya çıkmalıdır.
Book-Keeper :
Elizabeth dönemi oyunlarında oyuncuların sahneye çıkma hazırlıklarını tamamlamasından ve ihtiyaçlarının vaktinde hazır olmasında sorumlu kişi. Dinlenme salonunda durur ve genellikle birkaç yardımcısıyla çalışır.
Bölüm - ünite :
Stanislawski'nin gösteri hazırlarken , bir aktörün bir rolü böldüğü , kısım jyada hareketler için kullandığı terimdir. Bir süperobjektifi tanımlamış olarak , rol yada oyun , aslında daha küçük üniter içerdiği kabul edilen büyük bölümlere parçalanmıştır.
Büyüleyici Eğer :
Oyuncu sahnede oynarken oynadıklarının oyun olduğunu bilir. oynadığı olaylar gerçek olaylar değildir. Herhangi bir rolü oynayabilmek için örneğin , "Ben Hamlet olsaydım" sorusunu kendine sormak zorundadır. Eğer sözcüğünün asıl önemi korkuya veya zora başvurmadan oyuncuyu oyuna itmesidir.
C
Canlı Işık :
Işığı , hareketli , gruplamayı ve aktörlerin görünümünü sahne setinin mimarisine ve müzikal eşlik ve ses efektlerine bağlayan ve böylece değişik teatral öğeleri birbirine bağlayan güçlü bir vasıta olarak gören Adollphe Appia (1862-1928) tarafından kullanılan terim.
Ciddi Baba :
Mevcut tiyatro grubunun belirli bir aktörü tarafından oynanan , bir çeşit Victoria dönemi melodrama rolü. 'Ciddi', komik rollerden çok , ciddi rollerle sahneye çıkan aktördür. Anonim yapıt 'Maria Marten'in or Murder in Red Barn'daki (1830'lar) Maria Marten'in babası buna bir örnektir.
Coşku Belliği :
Bir zamanlar çelişkili etkilerle duyduğumuz heyecanların yeniden kendimizde yaşanmasını sağlayan bellek olarak tanımlanır. Yaşantımızda bizi etkileyen unutmadığımız pek çok an vardır. Oyuncu itici güç olarak oyunun kendisini kullanarak coşku belleği uyandırılabilir ve gerekli yerlerde gerekli duyguların uyanmasını sağlayabilirler.
Ç
Çerçeve Sahne :
Orta çağlarda gezgin aktörler tarafından kullanılan basit bir tahta platformu ve giriş çıkışların yapılabilmesini sağlayan her iki taraftaki perdelerden oluşan taşınabilir bir sahne. Seyirciler sahnenin üç tarafında da durarak oyunu seyredebiliyorları. elizabeth dönemi çerçeve (apron) sahnelerinin etrafında da üç taraflı seyirci yerleri mevcuttu.
Şiir Sayfaları .................. Tiyatro Terimleri........... ....... Bir Dostun Şiirleri
WebMaster : Leartes